I. Việt Nam trong những năm khủng hoảng kinh tế 1929-1933
1. Tình hình kinh tế
- Từ năm 1930, do tác động khủng hoảng kinh tế thế giới, kinh tế Việt Nam bước vào thời kỳ suy thoái:
+ Bắt đầu từ trong nông nghiệp: lúa gạo bị sụt giá, ruộng đất bỏ hoang
+ Hoạt động sản xuất công nghiệp suy giảm.
+ Thương nghiệp, xuất nhập khẩu đình đốn, giá cả đắt đỏ, hàng hóa khan hiếm
- Cuộc khủng hoảng kinh tế ở Việt Nam rất nặng nề so với các thuộc địa khác của Pháp cũng như so với các nước trong khu vực.
2. Tình hình xã hội
- Công nhân: bị sa thải hoặc hưởng đồng lương chết đói.
- Nông dân: chịu thuế cao, vay nợ nặng lãi, nông phẩm làm ra phải bán giá hạ. Ruộng đất bị địa chủ thâu tóm, bị bần cùng hóa trên quy mô lớn.
- Tiểu thương, tiểu chủ, các nghề thủ công: bị phá sản, bị sa thải, thất nghiệp, tư sản dân tộc gặp khó khăn trong kinh doanh, nhà buôn nhỏ đóng cửa.
- Mâu thuẫn xã hội ngày càng sâu sắc: mâu thuẫn giữa dân tộc Việt Nam với thực dân Pháp và mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ phong kiến.
- Phong trào công nhân và phong trào yêu nước phát triển lôi kéo nhiều tầng lớp tham gia. Khởi nghĩa Yên Bái thất bại, Pháp khủng bố dã man những người yêu nước.
II. Phong trào cách mạng 1930 -1931 và Xô viết Nghệ - Tĩnh
1. Phong trào cách mạng 1930 -1931
a. Nguyên nhân
- Tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933.
- Thực dân Pháp đàn áp đẫm máu, phong trào cách mạng lên cao.
- Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời kịp thời lãnh đạo phong trào đấu tranh của công nông trong cả nước.
b. Diễn biến:
- Phong trào cả nước:
Tháng 2 đến 4/1930 nhiều cuộc đấu tranh của công nhân và nông dân nổ ra. Mục tiêu đòi cải thiện đời sống với các mục tiêu kinh tế
Nhân ngày Quốc tế lao động 1/5, cả nước bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh, đây là bước ngoặt của phong trào cách mạng. Lần đầu tiên công nhân Việt Nam biểu tình kỷ niệm ngày Quốc tế lao động, đấu tranh đòi quyền lợi cho nhân dân lao động trong nước, thể hiện tình đoàn kết cách mạng với nhân dân lao động thế giới.
Tháng 6 đến tháng 8/1930 cuộc đấu tranh của công nhân trên cả nước.
- Xô viết Nghệ - Tĩnh:
Tháng 9/1930 phong trào dâng cao ở Nghệ An và Hà Tĩnh:
Phong trào phát triển mạnh mẽ, quyết liệt nhất với những cuộc biểu tình của nông dân. Họ kéo đến huyện lị, tỉnh lị đòi giảm sưu thuế được công nhân Vinh - Bến Thủy hưởng ứng.
Tiêu biểu là cuộc biểu tình của 8000 nông dân Hưng Nguyên (12/9/1930). Nông dân đã kéo đến huyện lị đập phá nhà lao, đốt huyện đường. Hệ thống chính quyền của địch bị tê liệt ở nhiều huyện, xã thôn dẫn đến sự hình thành của Xô viết vào cuối 1930 đầu năm 1931. Các Xô viết đã tổ chức, lãnh đạo quần chúng làm các việc sau đây:
+ Chính trị: quần chúng tự do tham gia các đoàn thể cách mạng. Các đội tự vệ đỏ và tòa án nhân dân thành lập.
+ Kinh tế: chia ruộng đất cống cho dân cày nghèo, bãi bỏ thuế thân, thuế chợ, thuế đò, thuế muối, xóa nợ cho người nghèo. Đắp đê, phòng lụt, sửa chữa cầu đường. Lập các tổ chức sản xuất để nông dân giúp đỡ nhau.
+ Văn hóa, xã hội; xóa bỏ tệ nạn mê tín, dị đoan, rượu chè, cờ bạc, trộm cắp; trật tự trị an giữ vững, biết đoàn kết giúp đỡ nhau.
Xô viết Nghệ Tĩnh tuy chỉ tồn tại 4-5 tháng nhưng đã đem lại lợi ích cho nhân dân, chứng tỏ bản chất ưu việt (của dân, do dân và vì dân). Đây là đỉnh cao của phong trào cách mạng 1930 - 1931 và là nguồn cổ vũ mạnh mẽ quần chúng nhân dân trong cả nước.
c. Ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm của phong trào cách mạng 1930 -1931
- Ý nghĩa lịch sử:
+ Khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng, quyền lãnh đạo của giai cấp công nhân đối với cách mạng các nước Đông Dương.
+ Khối liên minh công nông hình thành.
+ Là cuộc tập dượt đầu tiên cho Tổng khởi nghĩa tháng Tám sau này.
+ Được đánh giá cao trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Quốc tế Cộng sản công nhận là phân bộ độc lập trực thuộc Quốc tế Cộng sản.
- Bài học kinh nghiệm: Để lại bài học quý về công tác tư tưởng, xây dựng khối liên minh công nông, mặt trận dân tộc thống nhất, tổ chức lãnh đạo quần chúng đấu tranh ...
2. Hội nghị lẩn thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương lâm thời Đảng Cộng sản Việt Nam (10/1930)
Tháng 10/ 1930 Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương lâm thời Đảng Cộng sản Việt Nam tại Hương Cảng (Trung Quốc).
Quyết định:
+ Đổi tên Đảng Cộng sản Việt Nam thành Đảng Cộng sản Đông Dương.
+ Cử ra Ban Chấp hành Trung ương chính thức do Trần Phú làm Tổng bí thư.
+ Thông qua Luận cương chính trị của Đảng.
a. Nội dung Luận cương chính trị tháng 10/1930
- Chiến lược và Sách lược: Cách mạng Đông Dương lúc đầu là cách mạng tư sản dân quyền, sau đó tiến thẳng lên xã hội chủ nghĩa, bỏ qua thời kỳ tư bản chủ nghĩa.
- Nhiệm vụ đánh phong kiến và đánh đế quốc là hai nhiệm vụ có quan hệ khăng khít.
- Động lực cách mạng là công nhân và nông dân.
- Lãnh đạo cách mạng là giai cấp công nhân - Đội tiên phong là Đảng Cộng sản.
- Nêu rõ hình thức, biện pháp đấu tranh, quan hệ giữa cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới.
b. Hạn chế
+ Chưa nêu được mâu thuẫn chủ yếu của xã hội Đông Dương.
+ Không đưa ngọn cờ dân tộc lên hàng đầu, nặng về đấu tranh giai cấp và cách mạng ruộng đất.
+ Đánh giá không đúng khả năng cách mạng của tầng lớp tiểu tư sản, giai cấp tư sản dân tộc, khả năng lôi kéo bộ phận trung, tiểu địa chủ tham gia Mặt trận dân tộc thống nhất, chống đế quốc và phong kiến.
