Bài 5. Thực hành. Phân tích và so sánh tháp dân số năm 1989 và năm 1999
YÊU CẦU CẦN ĐẠT
- Phân tích được tháp dân số, tỉ lệ giới tính, tỉ lệ dân số trong từng độ tuổi.
- So sánh được tháp dân số của nước ta qua 2 năm: Năm 1989 và 1999.
- Trình bày được những từ khóa: Tháp dân số, cơ cấu dân số theo độ tuổi, tỉ lệ dân số phụ thuộc.
I. SO SÁNH THÁP DÂN SỐ NĂM 1989 VÀ NĂM 1999
1. Hình dạng tháp
- Tháp dân số năm 1989: Đáy rộng, đỉnh nhọn, thân cạnh thoai thoải.
- Tháp dân số 1999: Đáy thu hẹp nhiều, đỉnh nhọn, thân có chỗ phình to ra.
2. Cơ cấu dân số theo độ tuổi
- Nhóm tuổi 0-14 giảm từ 39% xuống còn 33,5%
- Nhóm từ 15-59 tăng từ 53,8% lên 58,4%
- Nhóm trên 60 tăng từ 7,2% lên 8,1%
3. Tỉ lệ dân số phụ thuộc
- Tỉ lệ dân số phụ thuộc là tổng giữa nhóm dân số dưới độ tuổi lao động và ngoài độ tuổi lao động.
- Tỉ lệ dân số phụ thuộc từ năm 1989 đến năm 1999 có xu hướng giảm nhẹ từ 46,2% xuống còn 41,6% là do tỉ lệ sinh giảm.
4. Nhận xét chung
Tháp có xu hướng thay đổi giảm tỉ lệ nhóm 0-14 và tăng nhanh nhóm 15-59 và trên 60.
| Tháp dân số | Năm 1989 | Năm 1999 |
| Hình dạng tháp tuổi: Đỉnh Thân Đáy | Nhọn Hẹp Rộng | Nhọn Rộng Hẹp dần |
| Cơ cấu theo độ tuổi: 0 – 14 dưới độ tuổi lao động 15 – 59 trong độ tuổi lao động Trên 60 ngoài độ tuổi lao động | Tỉ lệ cao Tỉ lệ trung bình Tỉ lệ ít | Tỉ lệ trung bình Tỉ lệ cao Tỉ lệ trung bình |
II. NGUYÊN NHÂN THAY ĐỔI CƠ CẤU THEO ĐỘ TUỔI
- Từ năm 1989 đến 1999 cơ cấu dân số nước ta có sự thay đổi rõ nét: Tỉ lệ nhóm 0-14 tuổi giảm, nhóm tuổi lao động và trên lao động tăng.
- Nguyên nhân làm cho cơ cấu dân số nước ta thay đổi: Do thực hiện tốt kế hoạch hóa dân số và nâng cao chất lượng cuộc sống.
III. THUẬN LỢI – KHÓ KHĂN CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
1. Thuận lợi
- Cung cấp nguồn lao động dồi dào.
- Một thị trường tiêu thụ mạnh.
2. Khó khăn
- Gây sức ép lớn đến vấn đề giải quyết việc làm.
- Tài nguyên cạn kiệt, môi trường ô nhiễm, nhu cầu giáo dục, y tế nhà ở... cũng căng thẳng.
3. Biện pháp khắc phục
- Giảm tỉ lệ dân số độ tuổi 0-14, tăng tỉ lệ dân số 15-59 và trên 60. Điều này cho thấy cơ cấu dân số nước ta đang già hóa dần. Theo tháp dân số của năm 1989 và 1999 thì dân số đang trong thời kì vàng có nghĩa là tỉ lệ dân số trong các độ tuổi dưới lao động, trong lao động và ngoài lao động đang có một tỉ lệ hợp lí phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế. Nhưng với sự giảm mạnh gia tăng dân số tự nhiên nhất là ở các đô thị, thì thời kì cơ cấu dân số vàng sẽ qua nhanh. Lúc đó chúng ta sẽ đối mặt với vấn đề thiếu lao động, tỉ lệ người phụ thuộc cao, gánh nặng cho xã hội lớn...
- Giải pháp:
+ Có kế hoạch giáo dục đào tạo hợp lý, tổ chức hướng nghiệp dạy nghề.
+ Phân bố lại lực lượng lao động theo ngành và theo lãnh thổ.
+ Chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa.
+ Tập trung phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống người dân.
+ Đưa mức cân bằng giới tính khi sinh ở mức tự nhiên.
+ Duy trì ổn định mức sinh: Sinh đủ 2 con trên mỗi gia đình.
